Bij de rechtmatigheidscontrole vormt het begrotingscriterium een belangrijk toetsingscriterium. In de toelichting op het Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden (Bado) wordt begrotingsrechtmatigheid zo omschreven:
“Financiële beheershandelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten, evenals de balansposten, dienen tot stand te zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en de hiermee samenhangende programma’s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door de raad zijn vastgesteld. Dit houdt in dat de financiële beheershandelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij het juiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag en het begrotingsjaar van belang zijn”.

Wijzigingen moeten volgens de Gemeentewet tijdens het jaar zelf nog aan de raad worden voorgelegd. Als dit niet meer mogelijk is, zijn bestedingen boven het begrotingsbedrag strikt genomen onrechtmatig. Toch kan voor de accountant bij de controle vaststaan dat een aantal (begrotings)overschrijdingen binnen de beleidskaders van de raad valt.

De toelichting van het Bado zegt hierover:
“Strikt genomen gaat het hier om onrechtmatige uitgaven omdat de overschrijding strijdig is met artikel 189, lid 4 van de Gemeentewet. Deze overschrijdingen (en onderschrijdingen) moeten goed herkenbaar in de jaarrekening worden opgenomen (Kadernota Rechtmatigheid BBV). Door het vaststellen van de jaarrekening waarin die uitgaven wel zijn opgenomen, autoriseert de raad alsnog de betreffende uitgaven.
Het gaat om overschrijdingen waarbij het college bij het doen van de uitgaven binnen het door de raad uitgezette beleid is gebleven. Het is op grond van de controleverordening niet de bedoeling dat de accountant deze overschrijdingen betrekt bij de beslissing of al dan niet een goedkeurende accountantsverklaring kan worden gegeven. Wel moet de accountant de overschrijdingen waarvan het college in de jaarrekening heeft gemeld dat ze nog moeten worden geautoriseerd, in het verslag van bevindingen aan de orde stellen. De accountant moet in elk geval aangeven of het overzicht ex artikel 28 BBV volledig is of niet.“
De toets op rechtmatigheid richt zich op de beschikbare uitgavenbudgetten en de in werkelijkheid gedane uitgaven.

Uit het overzicht van baten en lasten op de voorgaande pagina’s, en hieronder gecomprimeerd weergegeven, blijkt dat er bij 6 programma's een overschrijding op de lasten is. De bedragen in onderstaande tabel moeten vermenigvuldigd worden met € 1.000,-. Door de afronding op duizendtallen kunnen er afrondingsverschillen ontstaan.

Programma

Begroting na wijziging

Realisatie

Saldo

1. Gebiedsgericht werken

4.674

4.451

223

2. Economie en vastgoed

1.994

2.233

-239

3. Veiligheid en handhaving

1.898

1.850

47

5. Sociale zaken en armoedebeleid

16.369

17.855

-1.486

6. Zorg, welzijn en cultuur

14.871

13.836

1.035

7. Jeugdbeleid en onderwijs

13.193

15.986

-2.793

8. Democratisch bestuur

3.441

3.165

276

9. Natuur, milieu en duurzaamheid

9.251

9.501

-249

10. Bereikbaarheid en verkeer

3.230

3.594

-364

11. Bouwen en wonen

13.200

17.396

-4.197

12. Financiën en belastingen

13.889

12.856

1.033

Totaal

96.010

102.723

-6.713

2. Economie en vastgoed
De overschrijding van € 239.000,- in dit programma wordt veroorzaakt door diverse posten:

  • Recreatie en toerisme: voordeel op de gesloten exploitatie van -/- € 262.000,-;
  • Overige lasten: € 23.000,-.

Gedeeltelijk worden de kostenoverschrijdingen gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Voor het resterende deel is er sprake van begrotingsonrechtmatigheid, maar deze telt conform het controleprotocol niet mee voor het oordeel (begrotingsoverschrijding is passend binnen het bestaand beleid).

5. Sociale zaken en armoedebeleid
De overschrijding van € 1.486.000,- in dit programma wordt veroorzaakt door diverse posten:

  • Wet Werk en Bijstand 21 <> 65 jaar voor een bedrag van -/- € 463.000,-;
  • Uitvoeringskosten bijstandsverlening voor een bedrag van -/- € 52.000,-;
  • Bijstandsbesluit zelfstandigen voor een bedrag van -/- € 154.000,-;
  • Bijzonder onderzoek voor een bedrag van -/- € 232.000,-;
  • Jeugdcultuurfonds, jeugdsportfonds voor een bedrag van -/- € 35.000,-;
  • Voorziening dubieuze debiteuren voor een bedrag van -/- € 308.000,-;
  • Sociale werkvoorziening voor een bedrag van -/- € 230.000,-;
  • Overige lasten: -/- € 12.000,-.

Gedeeltelijk worden de kostenoverschrijdingen gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Voor het resterende deel is er sprake van begrotingsonrechtmatigheid, maar deze telt conform het controleprotocol niet mee voor het oordeel (begrotingsoverschrijding is passend binnen het bestaand beleid).

7. Jeugdbeleid en onderwijs
De overschrijding van € 2.793.000,- in dit programma wordt veroorzaakt door diverse posten:

  • Huisvesting bijzonder basisonderwijs voor een bedrag van -/- € 163.000,-;
  • Leerlingenvervoer voor een bedrag van € 117.000,-;
  • OAB/VVE voor een bedrag van -/- € 18.000,-;
  • PGB Jeugd voor een bedrag van € 774.000,-;
  • Uitvoeringskosten jeugdzorg voor een bedrag van € 261.000,-;
  • Ambulante zorg aan kind en gezin voor een bedrag van -/- € 589.000,-;
  • Dagbehandeling jeugd voor een bedrag van -/- € 2.067.000,-;
  • Behandeling/zorg met verblijf jeugd voor een bedrag van -/- € 1.027.000,-;
  • Veilig thuis voor een bedrag van -/- € 70.000,-;
  • Overige lasten: -/- € 11.000,-.

Gedeeltelijk worden de kostenoverschrijdingen gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Voor het resterende deel is er sprake van begrotingsonrechtmatigheid, maar deze telt conform het controleprotocol niet mee voor het oordeel (begrotingsoverschrijding is passend binnen het bestaand beleid).

9. Natuur, milieu en duurzaamheid
De overschrijding van € 249.000,- in dit programma wordt veroorzaakt door diverse posten:

  • Waterportaal voor een bedrag van € 199.000,-;
  • Riolering kapitaallasten voor een bedrag van -/- € 246.000,-;
  • Voorziening riolering voor een bedrag van -/- € 108.000,-;
  • GFT voor een bedrag van € 52.000,-
  • Gebruik milieustraat door beide gemeenten voor een bedrag van -/- € 137.000,-;
  • Overige lasten: -/- € 9.000,-.

Gedeeltelijk worden de kostenoverschrijdingen gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Voor het resterende deel is er sprake van begrotingsonrechtmatigheid, maar deze telt conform het controleprotocol niet mee voor het oordeel (begrotingsoverschrijding is passend binnen het bestaand beleid).

10. Bereikbaarheid en verkeer
De overschrijding van € 364.000,- in dit programma wordt veroorzaakt door diverse posten:

  • Straten, wegen en pleinen (diversen) voor een bedrag van -/- € 185.000,-;
  • Directe salariskosten taakveld Verkeer en vervoer voor een bedrag van -/- € 160.000,-;
  • Overige lasten: -/- € 19.000,-.

Gedeeltelijk worden de kostenoverschrijdingen gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Voor het resterende deel is er sprake van begrotingsonrechtmatigheid, maar deze telt conform het controleprotocol niet mee voor het oordeel (begrotingsoverschrijding is passend binnen het bestaand beleid).

11. Bouwen en wonen
De overschrijding van € 4.775.000,- in dit programma wordt veroorzaakt door diverse posten:

  • Grondexploitaties (totaal, inclusief reservemutaties) voor een bedrag van -/- € 4.801.000,-;
  • Overige lasten: € 26.000,-.

Gedeeltelijk worden de kostenoverschrijdingen gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten. Voor het resterende deel is er sprake van begrotingsonrechtmatigheid, maar deze telt conform het controleprotocol niet mee voor het oordeel (begrotingsoverschrijding is passend binnen het bestaand beleid).